Polskie cmentarze w Wilnie

Dzień po moich wędrówkach po Wilnie, postanowiłem się wybrać na cmentarz na Rossie, gdzie pochowana jest urna zawierająca serce Marszałka Piłsudskiego (grób Marszałka znajduje sie na Wawelu, o czym pisałem tutaj). Miałem takie zakwasy, że starcy z balkonikami mnie wyprzedzali, ale zacisnąłem zęby i żółwim tempem dotarłem do cmentarza. Urna pochowana jest we wspólnym grobie z matką Marszałka, Marią z Billewiczów Piłsudską. Na grobie napisane jest tylko MATKA I SERCE SYNA oraz dwa cytaty ze Słowackiego. Mauzoleum z sercem Marszałka postawione jest pośrodku małego polskiego cmentarza wojskowego, gdzie pochowani są żołnierze polegli w 1919, 1920, 1939 i w 1944 roku. Życzeniem Marszałka było, by serce jego pochowane było wśród jego żołnierzy. Cmentarz wojskowy dobrze się prezentuje, aczkolwiek na niektórych nagrobkach nazwiska były już mało czytelne. Niektóre nagrobki są postrzelane, ale nie udało mi się dowiedzieć czy nastąpiło to w trakcie Operacji „Ostra Brama” w lipcu 1944 roku (oswobodzenie Wilna przez AK i wystąpienie, zgodnie z planem „Burza”, w charakterze gospodarza).

Mauzoleum z sercem Marszałka Piłsudskiego

Żołnierskie groby. Widać wyraźnie uszkodzenia nagrobków

Cmentarz na Rossie prezentuje się trochę gorzej, mnóstwo nagrobków jest zaniedbanych i wręcz trzeba wytyczać nowe ścieżki, żeby do nich dotrzeć, lecz nie zapominajmy, że jest to bardzo stary cmentarz, bo założony w 1769 roku. A chodzenie po cmentarzach to moje małe „zboczenie”, lubię czytać nazwiska na nagrobkach, dowiadywać się ile lat żyli, czym się zajmowali. Ze słynniejszych postaci na cmentarzu spoczywają m.in. Joachim Lelewel (historyk, nauczyciel Adama Mickiewicza), Rafał Radziwiłłowicz (lekarz, psychiatra, szwagier Stefana Żeromskiego i pierwowzór doktora Judyma z „Ludzi bezdomnych”), Adam Piłsudski (brat Marszałka, senator, wiceprezydent Wilna), Antoni Wiwulski (architekt, rzeźbiarz, autor Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie i Trzech Krzyży w Wilnie), Maria Piłsudska (pierwsza żona Marszałka), Euzebiusz Słowacki (ojciec Juliusza Słowackiego) oraz wielu profesorów i wykładowców Uniwersytetu Stefana Batorego (założonego w 1579 roku) i innych wybitnych Polaków i Litwinów.

Nagrobek „doktora Judyma”

Nagrobek Adama Piłsudskiego, brata Marszałka

Nagrobek Joachima Lelewela

Czarny Anioł z Rossy – wizytówka cmentarza

Po powrocie z Kowna (opis wizyty wkrótce) wybrałem się na Cmentarz Bernardyński w Wilnie. Cmentarz ten prezentuje się o wiele lepiej niż Rossa i duża w tym zasługa ś.p. Andrzeja Przewoźnika, który był sekretarzem generalnym Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Dzięki Radzie ponad 150 nagrobków zostało odrestaurowanych.

Tablica przy wejściu na Cmentarz Bernardyński

Przodkowie Kuby? 🙂

Cmentarz ten jest trochę młodszy od Rossy, albowiem założony został w roku 1810. Spoczywa na nim wielu wybitnych polskich i litewskich naukowców i artystów, można również znaleźć groby powstańców z 1863r. i żołnierzy z 1919r. To było naprawdę dziwne uczucie, przechadzać się wśród polskich grobów w mieście, które już polskie nie jest. Ale nie bójcie się, nie będę nawoływał do odbioru Wilna 🙂

Groby żołnierzy z 1919 roku

Grób uczestnika Powstania Styczniowego

Po wizycie na cmentarzu postanowiłem dokończyć listę zabytków i wstąpiłem do katedry (pełna nazwa: Bazylika archikatedralna św. Stanisława Biskupa i św. Władysława w Wilnie), miejsca pochówku wielkich książąt litewskich i jednocześnie królów Polski. Katedra robi piękne wrażenie z zewnątrz, ale w środku wydała mi się trochę surowa, ale to moja opinia. Pierwsza świątynia na tym miejscu została prawdopodobnie wzniesiona już w drugiej połowie XIII wieku.

Katedra

Wnętrze katedry

Po katedrze wpadłem jeszcze do polskiego kościoła św. Ducha na chwilkę. Z zewnątrz kościół wydaje się wciśnięty pomiędzy budynki, ale w środku naprawdę ładnie się prezentuje. Ale ocenę obu kościołów pozostawiam Wam, moi drodzy czytelnicy.

Wnętrze kościoła św. Ducha

Jedna z tablic pamiątkowych wiszących w kościele

Pogadanki wileńskie, część pierwsza

Dzisiaj pierwszy wpis z Wilna – piszę pierwszy, bo będzie więcej 🙂

Zatrzymałem się u Renaty z Couchsurfing. Odebrała mnie wieczorem z lotniska (koło którego rozłożony jest tabór cygański – podobno miejscowi zaopatrują się tam w różne substancje odurzające 🙂 ) i udaliśmy się do jej mieszkania. Idąc przez podwórka złapałem się na tym, że się uśmiecham i doszedłem do wniosku, że te podwórka wyglądają bardzo swojsko – są otoczone brzydkimi blokami – perełkami sowieckiej myśli budowlanej. Zapewne nasi architekci brali projekty z Rosji w tamtych czasach 🙂 Jest jednak jedna zasadnicza różnica między blokami polskimi a litewskimi – nasze są ocieplane, malowane, całkiem nieźle się prezentują jednym słowem, a litewskie? Niemalże ruiny – nie widziałem żadnego starszego bloku (zbudowanego więcej niż 20 lat temu) w Wilnie i Kownie, który nie byłby odrapany, z balkonami trzymającymi się na słowo honoru.

Mała próbka litewskiego budownictwa

Moim głównym celem było skontaktowanie się z p. Haliną Jotkiałło (zaczyna się jak opowieść szpiegowska) i przekazanie jej czegoś od pani Wali (z którą „robię” piątki w Muzeum Sikorskiego). Obie panie poznały się w Londynie, kiedy to pani Halina przyjechała z występami zespołu z Wilna. Pani Halina mieszka w pewnym oddaleniu od centrum, więc postanowiłem się do niej przejść wzdłuż Wilii  i przy okazji zobaczyć to owiane tajemnicą Wilno (tamtego dnia zrobiłem jakieś 25km na piechotę, nie muszę Wam chyba mówić, że „troszeczkę” mnie nogi na drugi dzień bolały 🙂 ).

I następny…

Mam nadzieję, że poziom muzyczny na Litwie prezentuje się lepiej niż budynek Akademii Muzycznej…

Już powyżej opisałem moje estetyczne doznania (tudzież ich brak 🙂 ) na widok budownictwa mieszkalnego na Litwie, więc nie będę się powtarzał. Słyszałem przed wyjazdem od kilku ludzi, jakie to Wilno piękne i tak, starówka jest przepiękna, ale wystarczy wyjść poza Stare Miasto i ręce opadają.

Coś pozytywnego – Nasi tu byli!

Na pierwszym planie były pracodawca pani Haliny, choć pisała ona również dla innych gazet

Ale wracając do pani Haliny – jest Ona emerytowaną dziennikarką polską (pracowała mi.in. dla „Kuriera Wileńskiego”, dawniejszego „Czerwonego Sztandaru”), która całe swe życie spędziła w Wilnie. Jej mąż, Jerzy Surwiło, był bardzo zasłużonym dziennikarzem, pisarzem i działaczem na rzecz polskości. Zawód dziennikarki oraz funkcje pełnione przez jej męża sprawiły, że pani Halina bywała zapraszana na różne uroczystości gdzie poznała wiele osobistości sceny artystycznej i politycznej. Do poznanych należeli m.in. Ryszard Kaczorowki (ostatni Prezydent RP na Uchodźstwie), Prezydent Kaczyński z małżonką czy Jerzy Waldorff. Z Prezydentem Kaczyńskim wiąże się ciekawa historia. A mianowicie w roku 2005 w trakcie swojej wizyty Prezydent Kwaśniewski wraz z Prezydentem Valdasem Adamkusem odsłonili przy wejściu na Cmentarz Bernardyński w Wilnie tablicę informującą, że prace są prowadzone pod egidą Fundacji Adama Mickiewicza, której patronują prezydenci Litwy i Polski (choć podobno Litwini nie dorzucili się za wiele). Otóż w trakcie swojej prezydentury, kiedy Prezydent Kaczyński pojechał do Wilna, powiedział, że jeśli tablica nie zostanie usunięta, on sam na cmentarz się nie uda i cofnie wszelkie wsparcie finansowe. Wynikiem tego jest nowa tablica, której zdjęcie mozecie podziwiać poniżej. I nie, nie jest moim celem oczernianie ś.p. Prezydenta Kaczyńskiego, przytoczyłem tę opowieść, bo sporo czasu spędziliśmy rozmawiając o Cmentarzu (pani Halina poznała też ś.p. Andrzeja Przewoźnika, ówczesnego sekretarza Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, który to jest w większości odpowiedzialny za odrestaurowanie Cmentarza Bernardyńskiego i wielu innych).

Nowa tablica przy wejściu na Cmentarz Bernardyński

Popołudnie minęło miło i szybko, przy winie i na rozmowie. Podłapałem też parę słów w wileńskim polskim. I tak na szczura mówi się paciuk, sucelna robota to robota wykonana bardzo precyzyjnie, na świnię mówi się parsiuk a na pieska – psiuczek. Do rozpędzonej w kierunku sadzawki dziewczynki mama krzyknęła ostrzegawczo: „Anna, nie  spieszaj sie a to woda wpadni do gęby” 😀

Słuchając pani Haliny opowiadającej o starym Wilnie i „starych Polakach” łatwo było wczuć się w dawne klimaty. Muszę przyznać, że życie Polaków na Litwie to zupełnie inny wymiar rzeczywistości. Też Polacy, ale żyli w Związku Radzieckim. Pani Halina opowiadała, jak to książki przywoziło się z Polski, bo nie dało się nic na Litwie dostać. Przemycone książki były pożniej czytane kolejno przez całą inteligencję. Więc może wcale tak ciężko nie było w tym PRL-u – z pewnością Polacy na Litwie mieli gorzej. Piękne jest to, że pani Halina cały czas czuje się Polką, kocha Polskę i interesuje się wszelkimi aspektami, wliczając w to wschodzące polskie gwiazdy tenisa. Panią Halinę i inne panie z Wilna można spotkać 1-go i 2-go listopada na Powązkach, gdzie zbierają na utrzymanie  polskich cmentarzy w Wilnie. Drodzy Warszawiacy – nie skąpcie więc grosza!

Kolejne wpisy litewskie wkrótce, choć muszę przyznać, że dziwnie mi się pisze o Wilnie siedząc w Marrakeszu 🙂

Na zakończenie ładny obrazek – katedra z pomnikiem Giedymina